Begraafplaats aan de voormalige Bovenweg nu Pieter Stuyvesantweg in Sonnega
Recent onderzoek heeft aangetoond dat eeuwen geleden ook een begraafplaats is geweest aan de voormalige Bovenweg, nu genaamd de Pieter Stuyvesantweg en wel direct ten oosten van boerderij Werklust, Pieter Stuyvesantweg 77 in Sonnega.
De onderzoekers hebben intensief het beschikbare oude kaartmateriaal bestudeerd waarop de voormalige begraafplaats stond aangegeven en zijn tot de slotsom gekomen dat de kaart van Eekhof 1849 de correcte locatie vermeld, namelijk Oty A 74, floreencohierno.28 (FC 28)
Meester Jurjen Aukes Westra schrijft in 1858 in zijn onderwijzersboek dat menselijke skeletdelen waren gevonden in Sonnega en in 1940 werden eveneens bij graafwerkzaamheden tegenover de boerderij, destijds Bovenweg 72 en nu Pieter Stuyvesantweg 52, menselijke schedelresten gevonden.
Restanten hiervan zijn lange tijd bewaard gebleven en in 1980 is een deel voor onderzoek afgegeven. Van dit onderzoek is niets terecht gekomen want de schedeldelen zijn zoek geraakt.
Gelukkig is toch een restant bewaard gebleven en in 2012 hebben inwoner Jan Boonstra en oud-inwoner Bert Bos dit restant voor onderzoek (datering) aangeboden aan het Centrum voor Isotopenonderzoek van de Rijksuniversiteit van Groningen (Prof. Van der Plicht). Met de zogenoemde koolstof C14-methode werden de schedeldelen gedateerd in de periode 1265-1285 AD. De analyse geeft een ouderdom van 735 jaar (BP=before present) of te wel de 13e eeuw.
Na jarenlang discussie en allerlei speculaties m.b.t. de plaats en ouderdom en gebruiksreden hebben bovenvermelde onderzoekers meer duidelijkheid verschaft.
Zij hebben de historie van de beide voormalige begraafplaatsen, welke Sonnega heeft gehad, t.w. de nog aanwezige zichtbare oude dodenakker aan de Sonnegaweg (rijksmonument) en de niet meer zichtbare begraafplaats aan de voormalige Bovenweg (Buitenweg) nu Pieter Stuyvesantweg uitgebreid beschreven in een interessant boekwerk met kaartmateriaal en afbeeldingen.
Het boekwerk is gedeponeerd bij Tresoar van de Fryske Academie.
Zoals beschreven verscheen in 2013 een boekwerkje getiteld “Historische begraafplaatsen van het dorp Sonnega- Weststellingwerf-Friesland”.
Auteurs: Boonstra en Bos.
Is er toch een kerkje geweest aan de voormalige buitenweg ( bovenweg/nu Pieter Stuyvesantweg) in Sonnega ??
In 2012 deden inwoner Jan Boonstra en oud-inwoner Bert Bos onderzoek naar een oud kerkhof, zoals aangegeven op de kaart/atlas van Eekhoff uit 1849.
De prekadastrale atlas 1700/1640 geeft aan dat genoemd oud kerkhof gesitueerd moet zijn geweest op hoevestrook FC no. 28. Kaartstudie door genoemde onderzoekers wijst uit dat hoevestrook FC no 28 Oty A 74 oostelijk was gelegen van de afgesloten laan naast boerderij “Werklust”, Pieter Stuyvesantweg 77.
Onderzoekers hebben in 2012 een aantal schedeldelen ( gevonden ter plekke in de oorlogsjaren tijdens graafwerkzaamheden en welke bewaard gebleven waren) laten onderzoeken. Isotopen onderzoek heeft uitgewezen dat de botresten dateren uit de periode 1265-1285 ( 13e eeuw). Dus het bewijs van de aanwezigheid van een oude voormalige begraafplaats ( kerkhof) was geleverd. Maar heeft er ook een kerkje gestaan aldaar ? Wijlen de bekende amateur-historicus Fokke Middendorp speculeerde hier eind vorige eeuw al op.
Studie van Dr. Otto Derk Jan Roemeling levert interessante informatie op.
In de corpus van Otto Derk Jan Roemeling over priesters en patrocinia voor 1600 in Friesland ( universiteit van Leiden 2013) wordt vermeld over Sonnega dat er in 1545 een relatie was tussen de kerk in Steenwijk en die in Sonnega.
Op 17 juli 1545 wordt Sonnega door het Hof veroordeeld tot een jaarlijkse betaling van 3 oude vleemschen of 3 stuivers aan de deken en kapittel van de kerk te Steenwijk. De kerk is gezien de aanwezigheid van een oud kerkhof blijkbaar verplaatst konkludeert Dr.Roemeling.
De verplaatsing ( als dat inderdaad is geschied) moet dan geweest zijn naar het perceel aan de binnenweg, nu Sonnegaweg, nu Rijksmonument en niet meer in gebruik zijnde begraafplaats ( kerkhof). Waarschijnlijk was de nieuwe plaats particulier bezit (1543) van Sybrant Gossens en Karst Jans. Sybrant Gossens is van 1537 tot 1540 bekend als vicarus te Oldeholtpade ( bron corpus van Otto Derk Jan Roemeling) Aldaar ( 1832: Oty A 500) moet toen het nieuwe kerkhof zijn geopend. Studie door onderzoekers Boonstra/Bos deden reeds vermoeden dat het kerkhof op particuliere grond moest zijn gevestigd. Het kerkje aldaar is waarschijnlijk eind 1700 c.q. direct begin 1800 afgebroken. Wel bleef een gebouwtje staan Oty A 501 wat tot 1832 diende als school van Sonnega.
Jan Boonstra
Het boekwerkje rept van bodemvondsten in Sonnega ( zie pagina,s 11,17 en 18). Een aantal bodemvondsten van de nog bestaande oude dodenakker (rijksmonument) aan de Sonnegaweg zijn opgeslagen in het Noordelijk depot archeologische vondsten te Nuis. Wellicht liggen er ook bodemvondsten opgeslagen van het dorp Oldetrijne.
Het is voor mensen, die interesse hebben in historie en wel specifiek voor bodemvondsten te weten, dat het depot op werkdagen toegankelijk is voor bezoek , maar men dient wel een afspraak te maken. Ook zijn er rondleidingen mogelijk in groepsverband op woensdagmiddag vanaf 14.00 uur. Er liggen in het depot een paar miljoen vondsten opgeslagen verdeeld over ruim 200.000 inventarisnummers.
Wellicht is het een idee voor belangstellende inwoners c.q. oud-inwoners van Sonnega en Oldetrijne om eens een groepsexcursie te maken naar dit interessante Depot. Bij voldoende deelname is het bestuur van de St. Historie Sonnega-Oldetrijne bereid om zo,n excursie te organiseren.
PS: Mocht u nog belangstelling hebben voor een exemplaar van bovengenoemd boekwerkje ? Het basismateriaal is nu nog beschikbaar om een aantal exemplaren te (her)drukken. Neem dan contact op met Jan Boonstra; auteur en secretaris van de Stichting Historie S/O.
Historische gegevens begraafplaats en kerk Oldetrijne
Begraafplaats aan de Kerkhofslaan in Oldetrijne is eigendom van de Kerkvoogdij Oldetrijne-Oldelamer.
Begrafenissen vinden hier nog steeds plaats.
Tot 1870 stond er ook een kerkje op genoemde begraafplaats. Kadastrale gegevens 1832: Kerkhof en kerk Oty A 791, 2010 m2. Ook het direct oostelijk aangrenzende perceel Oty A 790, 3390 m2 behoorde in 1832 bij de kerk.
In een zogenoemde Oorkonde van 1320 wordt het dorp Oldentrinde genoemd. Reeds in de 13e eeuw bestond al het dorp Trinde. De parochie werd waarschijnlijk ook in 1320 nog zo genoemd. Al voor 1320 vond afsplitsing plaats van het oorspronkelijke Trinde en vormden zich de parochies Oost-trinde (het latere Sonnega) en Nieuw-west-trinde ( het latere Nijetrijne) Vermeld wordt dat in 1338 optreedt als pastoor Johannes de Thrinda. Bron: Corpus over patroonsheiligen en priesters in parochies van Friesland van Otto Derk Jan Roemeling (Universiteit van Leiden 2013)
1499- 1544 Pastoor Jacobus de Inchusen
1544-1550: Pastoor Hendrik
1550-1560: Pastoor Gellius Nicolai +
1568: Pastoor Egbert Harmensz. In de Dionysiusvicarie was Nicolaus Mathie/Claes Thijsz. Vicaris. +
+ Bron Corpus Otto Derk Jan Roemeling patroonsheiligen en priesters in Friesland ( blz. 810)
De kerk was gewijd aan de Patroonsheilige St.Nicolaas. Bronnen: G. Verhoeven en dissertatie Otto Derk Jan Roemeling: “De middeleeuwse kerkpatrocinia van Friesland voor 1600. Gebaseerd op een bisschoppelijk document uit 1550, waarin de kerk van Oldetrijne wordt aangeduid als de ecclesia St.Nicolai.
In het Beneficiaalboek (1543) wordt vermeld dat het weemhuys (pastorie) en het St. Nicolaas-vicariehuis op 17 roeden land staan. Deze vicarie wordt genoemd in 1544. Er was ook een vicarie ( gewijd aan St.Dionysius). Deze prebende (vicarie) wordt reeds genoemd in 1512. In 1520 is eveneens sprake van een Maria en Kruisprebende, welke in 1525 genoemd wordt als Mariaprebende. In 1544 komt deze prebende niet meer voor. In 1571 worden de St.Nicolaas- en Dionysiusprebende verenigd. Bron: Corpus over patroonsheiligen en priesters in parochies van Friesland van Otto Derk Jan Roemeling. (Universiteit van Leiden 2013))
Vermeldenswaard is nog dat de naam van Grietman Cornelis Jelles (1593-1600) gegrafeerd zou staan in een “glas in Loodraam” tegenover de preekstoel. Deze Grietman woonde in Spanga.
In 1776 werden de Pastoralia verkocht.
In de kleine spits van het kerkje (herbouwd in 1794), welke gestaan heeft op bovengenoemde begraafplaats was een klok aangebracht.
Afbeeldingen en tekst op de klok:
Boven om de klok een gebloemde rand voorstellende een woud met jagers, drijvers en honden. Daaronder rondom:” Oudetrijne 1847”. Hergoten door A.H. van Bergen te Midwolde. Daaronder weer een bewerkte rand voorstellende bomen, bloemen en planten. Dit volgens Kerkvoogd A.Fabriek op 1 mei 1889. (bron: Vervolg Friesche Klokke-Opschriften J.H. van Borssum Waalkes blz. 157)
In oude aantekeningen van de in 1893 overleden pastoor J.Hogeman wordt gerept over een klein kerkje in Oldetrijne met een rieten dak. Ook schoolmeester J.A. Westra zegt in zijn rapport van 1857 dat de kerk met riet bedekt is.
Toen in 1580 de Rooms Katholieke eredienst werd verboden ging de laatste pastoor van Oldelamer t.w. Andreas Johannes in ballingschap. Bekend is dat In 1578 er nog een pastoor is in Oldetrijne. In de kerkelijke gemeente Oldetrijne/Oldelamer komt in 1599 de eerste predikant Cornelis Johannes en hij vertrekt in 1608 naar Wolsum.
In een naamlijst van predikanten van Ds. T.A. Romein ( 1886) zijn de namen vermeld van de predikanten, die kwamen en gingen in Oldetrijne/Oldelamer in de periode 1599-1886.
Op 12 november 1869 werd aanbesteed het amoveren van het oude kerkje en het bouwen van een nieuwe kerk met toren. De winkel (Oty A 715) van Sytze Egberts v.d. Molen moest hiervoor worden afgebroken. Aldaar werd de nieuwe kerk met toren gebouwd.Met hierin de oude klok van 1847. Nu Kerkhofslaan nr. 4. Oldetrijne. Op 6 november 1870 vond inwijding plaats door toen predikant aldaar de heer A.R. Holwerda met de gepaste woorden “Het oude is voorbij gegaan; ziet het is alles nieuw geworden”. Predikant Holwerda kwam in 1844 en vertrok in 1880.
De bouw stond onder leiding van bouwkundige A.R. de Groot uit Bergum.
In 1928 wordt de oude klok hergoten door Gebr.van Bergen uit Midwolda. Op de klok van 275 kg staat de tekst:
Toen predikant was Ds.G.H.J.Bonke. Kerkvoogden: G.T.Jongschaap,T.R. de Hoop, W.K. van der Lende. Notabelen: A.P. Bouma, G.J. de Jong, A.K. van der Zee, J.G. Landman, G.D. Pen. Bron: Onderzoek van Henk v. Nieuwenhoven; klokkenvordering 1942/43.
Op 13 april 1943 werd door de Duitse bezetter de klok verwijderd. In 1949 werd een nieuwe klok (334,5 kg en een doorsnede van 79 cm) aangebracht (leverancier klokkengieterij Jacobus van Bergen, Midwolda) met daarin gegrafeerd de namen van de toenmalige kerkvoogden t.w. G.Jongschaap, K.S. van der Lende, G.Pen en notabelen A. van der Zee, R.de Hoop, G.Dijkstra, J.Pals.
In 1978 werd het kerkgebouw annex toren aangekocht door Plaatselijk Belang Sonnega/Oldetrijne en drastisch verbouwd en sinds 1 mei 1980 doet het gebouw dienst als dorpscentrum. De laatste kerkdienst werd gehouden op 12 febr. 2017. Sinds die datum wordt gekerkt in de kerk van Oldelamer.